READ ME: UNDER COSNTRUCTION (sic)
imaginair realistische collage
van occulte geometrische figuren en symbolen,
gecreëerd door Ysa Pastora, geïnspireerd door
De man die je vandaag, 29 april 2015, op http://www.karlhammer.eu/about.html, weemoedig door het raam ziet staren, volkomen verzonken in een egaal grijze omgeving, is Karl Hammer. Nadat ik op www.rauna.eu bekend maakte dat de beroemde onderzoeksjournalist er sinds kort twee geboortedata op nahoudt - 1959 en 1969 - is de 'about'-pagina van zijn website UNDER COSNTRUCTION (sic). Karl Hammer, of zijn enigszins dyslectische webmaster (die mogelijk ook aan dyscalculie lijdt) wordt gekweld door existentiële vragen, van het genre 'wie ben ik?' of 'wanneer werd ik geboren?' Het antwoord lijkt niet voor de hand te liggen, want de kwestieuze pagina is nu toch al enige tijd UNDER COSNTRUCTION.
Misschien kan ik het geheugen van de onderzoeksjournalist even opfrissen door een beetje research te doen op een andere webpagina, waar hij de lezer/kijker verzoekt: 'Read Me!' Je vindt dit soort verzoekjes wel eens bij handleidingen, en inderdaad hou je beter een handleiding bij de hand als je het werk van deze man wil snappen. Niet toevallig begint Gezocht Codebrekers eveneens met het verzoek Lees Mij, dat je op zijn minst een keer of twee, drie, vier moet gelezen hebben om goed te kunnen plaatsen waar het boek wel en niet over gaat. Wél over Nazi symbolieken, niét over revisionisme bijvoorbeeld. De drie onderzoeksjournalistieke werken van Karl Hammer zijn overigens eveneens geschreven met de poëtica die gehanteerd wordt door het andere gezicht van dit Janusmasker: dat van de imaginair realist.
('Hoezo, drie werken?' zul je vragen. Jawel, jawel... het derde deel van de onderzoeksjournalistieke Trilogie van de Tau, over Sint-Franciscus, werd eerst aangekondigd voor maart 2015, maar heeft blijkbaar enige vertraging opgelopen. Onwillekeurig vraagt een mens zich af of er een verband bestaat met de existentiële crisis waarin de imaginair realistische onderzoeksjournalist momenteel verkeert.)
Maar goed, laten we terugkeren naar de pagina
Ik heb gevolg gegeven aan het verzoek van Karl Hammer, en ik heb zijn boek gelezen over de gezochte Codebrekers. En ik heb mij verdiept in de manier waarop de imaginair realist wil dat je zijn artistiek-fotografisch werk zou lezen. In tegenstelling tot een magisch-realist die fantastische of irreële elementen in zijn werk gebruikt, is Karl Hammer namelijk een imaginair realist die realistische elementen gebruikt in een imaginaire context. Dat weet ik, omdat het zo op zijn website staat, zij het wel in het Engels. Want Karl is niet alleen een internationale onderzoeksjournalist, maar ook een internationaal vermaarde kunstfotograaf. Al moet je wel héél ver en diep in het wereldwijde web gaan zoeken, om artikels of zelfs maar verwijzingen naar het werk van deze kunstenaar te vinden, ook in het Engels. Nochtans zou hij in 2012 in het kader van een wedstrijd van de Saatchi Gallery een 'Rembrandt in photography' genoemd zijn.
Zijn definitie van imaginary realism wijkt enigszins af van wat je zoal vindt op het web, maar dat mag uiteraard wel. Het probleem dat ik met Karl heb, is dat ik - welke artistieke discipline of welk thema hij ook aanpakt - binnen de kortste keren het gevoel krijg dat hij de boel aan het belazeren is. Of de kluit aan het bedonderen, dat kan ook. Ikzelf zou zijn artistieke kunstfotografie een heel ander label meegeven, maar oké - ik ben geen kunsthistorica en ik doe niet aan kunstkritiek. Hooguit aan historische kritiek. Of literaire. Zo kunnen zijn zogenaamd onderzoeksjournalistieke werken perfect gedefinieerd worden als een (stuntelig gemaakte) postmoderne, intertekstuele collage van - zonder bronvermelding - geleende ideeën en ready made's.
In zijn boek Satans Lied (later herdoopt tot De grootste kunstroof van de eeuw) dropt Hammer de realistische elementen rond de grootste kunstroof van de eeuw in het volslagen imaginaire verhaal van de jacht van de CIA op Jezus Christus, gekristalliseerd rond de figuur van Tom R., een anagram van MORT. In zijn boek De tranen van de wolf (later herdoopt tot Gezocht Codebrekers) verwerkt Hammer een wel degelijk authentieke ready made (en dus 'realistische') gecodeerde partituur in een volstrekt imaginair verhaal, opgehangen aan de kapstok van een literair-technisch tweelingbroertje van Tom R. - Peter Schulz - waarbij vervolgens ook de namen van Bormann, Schwarz, Pastoor Otto en Werwolf hun plaats krijgen.
Dezelfde indruk - een collage van frasen en ideeën te lezen - maakt deze Read Me op mij. Want in plaats van een kunstcriticus aan het woord te laten over zijn werk, voor mijn part de jury die hem een Rembrandt van de fotografie noemde, moet je het stellen met een kort tekstje (van Hammer zelf, of van een anonieme medewerker uit zijn team?) en een enkele poster. Beide verdragen ze amper de close reading waar Hammer om vraagt.
Bijvoorbeeld:
Where magic realism uses fantastical and unreal elements, imaginary realism strictly uses realistic elements in an imagined scene, staat er letterlijk onder die Read Me te lezen.
Willink zelf hield niet van de benaming magisch realisme, hij noemde het liever imaginair realisme, het zo realistisch mogelijk schilderen van de verbeelding, lees ik op de Wikipedia van Carel Willink.
Kijken naar de kunst van Karl is niet altijd hetzelfde als die kunst ook 'zien', leren we verder nog op de pagina waarvan we hopen dat ze na deze post ook niet weer voor onbepaalde tijd UNDER COSNTRUCTION zal gaan verkeren. In zijn fotografie geeft Karl hele verhalen mee, zelfs subplots, door - bijvoorbeeld - het gebruik van symbolen en geometrische figuren. Daarom is het zo belangrijk de kleine details te vinden die hij in zijn werk verbergt. You can then ask yourself (...) why the pagan nevertheless has a Catholic cross tattoed on his chest. Even goed kunnen we ons bijgevolg de vraag stellen waarom de zelfverklaarde ebioniet zo focust op geldelijke beloningen, of waarom hij een symbool om de hals draagt dat enerzijds heel heidens is (de Hamer van Thor), anderzijds ook zeer christelijk (het Antoniuskruis), daar bovenop even goed een Tau voorstelt... en alleen Joost weet wat nog allemaal. Het mag duidelijk zijn dat wat geldt voor de kunst en de literatuur van Karl Hammer ook geldt voor het leven van de schrijver en kunstenaar. Leven en werk zijn elkaars dubbelzinnige spiegelbeeld.
Karl daagt de kijker uit: 'Welke extra lagen heb ik zoal in mijn werk verborgen?' En hijzelf - of zijn webmaster, of het reeds geciteerde anoniem lid van zijn team - analyseert de poster Idyllic. Merkwaardig genoeg voldoet dit exempel van het imaginair realisme van Karl Hammer niet aan zijn eigen definitie, waarin realistische elementen in een imaginaire context verschijnen. Vergelijk deze foto met het gros van de foto's die Hammer publiceert, en je belandt daar volop in een mythisch en mystiek universum, ontsproten aan de verbeelding (en dus 'imaginair') en bevolkt met de fantastische en irreële elementen uit het magisch-realisme, dat evenwel in tegenstelling staat tot wat Hammer pretendeert te doen. Deze foto, Idyllic, bestaat uitsluitend uit realistische elementen. Er is niks imaginairs te ontdekken aan het bergachtige landschap, de fauna en de flora in dat landschap, of de vrouw die met haar voeten niet aan, maar in het koude water zit.
De perfect realistische elementen in het perfect realistische landschap hebben al eens een symbolische betekenis, dat klopt. Maar dan kom je eerder uit bij een symbolistisch kunstwerk, en niet bij een proeve van imaginair realisme. We zien een jonge vrouw naar twee waterlelies kijken, in dit geval symbolen van vruchtbaarheid en moederschap, vertelt een anonieme stem ons. Maar de attente toeschouwer zal vast ook twee zwanen en twee herten opmerken, een boom - symbool van het leven - en heel in de verte nog twee boompjes, die niet voorkomen in de tekst maar op een derde weergave van de foto wel met andere elementen op de pagina worden verbonden door occulte geometrische figuren. Het zijn precies deze geometrische figuren die de foto tot meer schijnen te maken dan alleen maar een visueel kunststukje. Uit wat die meerwaarde dan precies bestaat, komen we echter niet te weten op deze Read Me pagina.
De analist van dienst gaat ook niet verder in op de mogelijke symboliek of betekenis van de drie tweeën die hij vermeldt, terwijl er eigenlijk vier te zien zijn op de foto (het boompjespaar maakt zelfs, heel toepasselijk, deel uit van een groene driehoek). Daarom doe ik hier maar een bescheiden poging. Want Karl 'verklaart' zijn werk niet graag. Liever nodigt hij zijn fans uit op een wonderbaarlijke reis door dat werk, uiteraard te ondernemen met een open geest. Het is een invitatie die ik niet mag afslaan. 'Lees maar, er staat niet wat er staat,' schreef Martinus Nijhoff al in zijn beroemde gedicht Awater. Fantastisch was de reis ongetwijfeld al, wie weet waar een diepere analyse van Leven & Werk van deze imaginair realist mij nog brengen zal!
Deze Hamer van Thor werd mij bezorgd
door onderzoeker Pieter Marinus,
waarvoor dank.
Je zult het met mij eens zijn dat er qua geometrische figuren niet echt opzienbarende ontdekkingen zijn te doen op de idyllische foto van Karl Hammer. Neem drie willekeurige punten die niet op een rechte lijn liggen... en hoe groot is de kans dat je een driehoek krijgt, denk je? Nee, wat echt in het oog springt, is de onmiskenbare getallensymboliek die uitdrukkelijk speelt met de cijfers 2 en 3, en door opzettelijke omissie ook met 4. In Gezocht Codebrekers laat Hammer - of Schulz? - eveneens opzettelijk dingen weg.
Zo gaat het er bij mij niet in dat er geen woord gezegd wordt over het hoofd van Unternehmen Werwolf, Otto Skorzeny - die na de oorlog een clandestiene organisatie heeft opgezet én een zakenimperium, met... fondsen van de Reichsbank. Mijn volgende post zal dan ook dit merkwaardige hoofdstuk aanpakken. Want ook de afbreker bouwt op, wist de schrijver Louis-Paul Boon al. Als de Hamer van Thor het verhaal van Karl Hammer tot dusver vooral afgebroken heeft, dan wordt het nu stilaan tijd om op te bouwen. Ja, dat kan je ook met een hamer. Deze post mag bijgevolg beschouwd worden als een keerpunt. Ging het tot nu toe vooral over wat Karel Hammer wél schreef, dan zullen we het voortaan in de eerste plaats hebben over wat hij niet schreef. Over de onverklaarbare omissies in zijn werk, met andere woorden.
Maar laat ons eerst nog even bij de symboliek van het cijfer twee vertoeven. Ze brengt ons rechtstreeks bij begrippen als dualiteit, dualisme en duade, die we onder meer kennen uit de informatica en de projectieve meetkunde, uit de lineaire algebra en de functionaalanalyse - beide deelgebieden van de wiskunde, waar elke vectorruimte V een overeenkomstige duale ruimte heeft. We kennen het begrip in de religie en de filosofie: het ethisch dualisme concentreert zich op de tegenstelling tussen Goed & Kwaad (denken we maar aan het Manicheïsme), het kosmisch dualisme op de tegenstelling geest-materie, eindigheid-oneindigheid. Het Chinese Yin & Yang is overigens ook een mooi voorbeeld van de tegengestelde elementen waaruit het hele universum bestaat.
Dualiteit... Het zit in de mythische en mystieke notie van de dubbelganger die ook een Karl Hammer ongetwijfeld rondlopen heeft (in spiegelbeeld?). We vinden het terug in een sterrenbeeld (Tweelingen) en als embleem van de Tempeliers (zie hun zegel) die hier al eerder ter sprake kwamen en mee de dienst uitmaken in het eerste boek met de twee titels dat Karl Hammer geschreven heeft.
'God dobbelt niet,' zei Einstein al. Welnu, ik denk dat een symbolist van het kaliber van Karl Hammer evenmin dobbelt. Als hij er twee geboortedata op nahoudt, is dat geen foutje van een anonieme webmaster die een probleem heeft met cijfers en letters: dan is daar een goede reden voor... Read Me!
Een imaginair realist van deze orde stelt zijn tweede boek over hetzelfde onderwerp niet voor niets voor op 12-12-12. Het zou indruisen tegen zijn hele poëtica, die aan elkaar hangt van de dubbelzinnige symboliek, als hij zomaar die datum had gekozen omdat het toch zo'n 'mooie datum' is (De Morgen, 12-12-12).
Read Me!
'Soms wordt dit gedaan omdat men gemakkelijk wil scoren en op het onderbuikgevoel van het publiek inspeelt,' schrijft Hammer over 'een grover staaltje geschiedvervalsing' dat amper denkbaar is, gepleegd door de VPRO (lees de allerlaatste pagina 240 van zijn boek Gezocht Codebrekers). 'Op andere momenten wordt het gedaan om een verborgen agenda door te drukken of weer eens een miljoenenclaim ergens los te wrikken.'
Jawel, uiteindelijk komt het inderdaad neer op één van deze twee mogelijkheden. Tenzij je twee vliegen in één klap wil slaan, natuurlijk.
LEES MIJ staat er nog voor Gezocht Codebrekers van start gaat.
LEES MIJ
Er staat niet wat er staat:
(PS: Meer kunstkritiek... en ook meer over de Twee van de Rue des Deux Tours, Saint-Josse, die figureert in de Postkaart Code, vind je in het ebook De Hamer van Thor.)
Geen opmerkingen:
Een reactie posten